سخن دبیر
با عنایت به رسالت اصلی وزارت جهادکشاورزی مبنی بر تأمین امنیت غذایی کشور، ضرورت دارد که این هدف مهم از طریق افزایش کمّی و کیفی سطح تولیدات کشاورزی و همزمان، حفاظت از محصول تولید شده از مزرعه تا سفره مورد توجه ویژه قرار گیرد. در این راستا به نظر میرسد که پرداختن به موضوع مغفول ماندة ضایعات محصولات کشاورزی امری اجتنابناپذیر است.
این واقعیت که "از مجموع بیش از 120 میلیون تن تولیدات غذایی کشور، درصد قابل توجهی در مراحل مختلف برداشت تا مصرف دچار ضایعات کمّی یا کیفی شده و عملاً نقشی در امنیت غذایی ایفاء نمیکند" بیانگر این حقیقت است که تلاش برای تأمین نیاز غذایی جمعیت کشور از راه افزایش سطح تولید و بدون توجه دوچندان به موضوع مدیریت ضایعات محصولات کشاورزی میتواند کشور را از هدف اصلی دورتر سازد. بر این اساس، لازمة دستیابی به اهداف تعیین شده در برنامه "امنیت غذایی" در بخش کشاورزی، افزایش توانایی حفظ و نگهداری محصولات تولیدی همگام با افزایش میزان تولیدات است.
بررسیهای مقدماتی بهعمل آمده نشان میدهند که عمدة ضایعات در کشورهای در حال توسعه و از جمله ایران، مربوط به مراحل برداشت و پس از برداشت است. محدود بودن نهادههای کشاورزی(بهویژه کمبود آب)، آلودگیهای زیستمحیطی، تغییرات نامطلوب اقلیمی، ناترازی انرژی و غیره، همگی سبب شدهاند که پایداری امنیت غذایی کشور به چالش کشیده شود. از این رو، پرداختن و عنایت ویژه به جایگاه فناوری های پس از برداشت و توسعه صنایع تبدیلی و تکمیلی به منظور کاهش ضایعات مواد غذایی، در دسترسترین و کم هزینهترین روشی است که با تکیه بر آن میتوان به حفظ و ارتقاء امنیت غذایی کشور امیدوارتر بود.
مطابق با ماده 60 قانون احکام دائمی برنامه های توسعه کشور دولت موظف شده است که به منظور حمایت از بخش کشاورزی، پایداری تولید، توسعه صادرات و رقابتپذیری و کاهش قیمت تمام شده و حمایت از بازسازی و نوسازی و ارتقای فناوری و اصلاح ساختار صنایع کشاورزی، ضمن تهیه طرح مطالعات جامع در خصوص"کاهش ضایعات" و" آمایش صنایع تبدیلی و نگهداری محصولات کشاورزی"، با سیاستگذاری و برنامهریزی هماهنگ نسبت به حمایت هدفمند از ساماندهی و استقرار صنایع پیشین و پسین بهویژه گسترش صنایع تبدیلی و نگهداری محصولات اساسی کشاورزی، با همکاری بخش خصوصی، در قطبهای تولیدی اقدام نماید.
برای حرکت در مسیر کاهش ضایعات محصولات کشاورزی، شناخت، گردآوری اطلاعات مستند و مبتنی بر اصول علمی و فنی و سپس تحلیل درست آنها برای شناسایی و رفع اشکالات زیرساختی و تکنیکی موجود امری اجتنابناپذیر است. در این راستا، برگزاری نشستهای تخصصی، همایشهای ملّی، تدوین برنامههای راهبردی و طرحهای کلان ملّی که اجرای دقیق و اثربخش آن نیازمند عزم و حمایتهای همهجانبه است، ضروری بهنظر میآیند.
برگزاری این همایش ملّی بر اساس پنج محور پایهگذاری شده است:
- اسناد بالادستی و سیاستهای مرتبط با کاهش ضایعات
- برنامههای عملیاتی برای کاهش ضایعات
- فرهنگ و الگوی مصرف
- فناوریهای کاهش ضایعات
- ارتقاء ارزش افزوده
کارگروههای تخصصی متناظری برای محورها شکل گرفته است. هدف محور نخست، احصاء سیاستها و ویرایش و تکمیل آنهاست. محور دوّم به تدوین و معرفی راهبردها و برنامههای عملیاتی خواهد پرداخت. محور سوّم مسائلی را در حوزة اخلاق در کشاورزی، فرهنگ، آموزش و الگوی مصرف غذا مورد بحث و بررسی قرار خواهد داد. محور چهارم نیز با بررسی دقیق مراحل برداشت تا مصرف محصولات اساسی کشاورزی، ضمن بررسی میزان ضایعات پس از برداشت، به شناسایی نقاط بحرانی و عوامل تاثیرگذار بر بروز این ضایعات خواهد پرداخت. همچنین، فناوریهای مناسب، کاربردی و قابل پیادهسازی در باغ، مزرعه و صنعت را مورد بحث و بررسی قرار خواهد داد. محور پنجم نیز راهکارهای عملی برای بازگرداندن زائدات کشاورزی به چرخه مصرف و ارتقای ارزش افزوده را بررسی و معرفی خواهد کرد.